Legenda Madiun dan Letusan Dahsyat Gunung Lawu Tahun 1442

delpher.nl

Saya menemukan sebuah arsip koran Belanda Nieuwe courant tertanggal 05-11-1949. Di sana dijelaskan bagaimana kota Madiun bisa terbentuk, dan bagaimana masyarakat lereng Gunung Lawu bisa mengetahui letusan yang akan terjadi.

Untuk mengetahui lebih lanjut, silakan baca narasi dan terjemahannya:

VOOR JONGE OGEN Hoe de naam Madioen ontstaan is

R E >EEDS in de verst bekende oudheid moet op Java een «oort vulkaanbewakingsdienst hebben bestaan, al leek die dan niets op die van tegenwoordig. In elk geval werd de, op de hellingen wonende bevolking, dus vroeger ook al niet helemaal dooreen uitbarsting verrast. Zelfs schenen die vroegere bewoners reeds door oudere uitbarstingen, geleerd te hebben, enigzins te kunnen berekenen, waarheen de lava M u stromen. In een overlevering wordt dan ook verteld, dat de bestuurder over het gebied van de Lawoe in de tiende eeuw last had gegeven. dat de hellingen in de bedreigde streek ontruimd zouden worden. In die tijd schijnt, volgens een legende, tegelijk met de LaTroe de Ngebelkrater van de Wilis gewerkt te hebben. De kali Madioen kon de, van twee zijden aanstormende, massa's lava en modder niet verwerken, zodat vóór de nauwe doorgang door het Kendenggebergte bij Ngawi, waar de Solo en Kali Madioen samenvloeien, een opstopping ontstond en de Madioenvlakte in een meer ■veranderd werd. In een oud verhaal is trouwens ook te lezen dat ln de tiende eeuw de Madioense vlakte „Mahatirto" heette, hetgeen ,.grote waterrijke plaats" betekent. Dat meer Mahatirto strekte zirih uit van de Pandan tot Ngawie. Na verloop van tijd veranderde het in een groot moeras, want later werd de naam veranderd in „Ngrawean", hetgeen „moerassig" betekent. Het ontstaan van de naam Madioen dateert ook van die tijd. De naam Madioen is een samentrekking van de twee woorden ..Maha" en „Djoen", die „groot" en „moerasplanten" betekenen. Het is toch gemakkelijk te begrijpen, dat, toen het water van het meer begon weg te zakken, de toppen van de heuvels, wette men in de vlakte van Madioen vindt, het eerst boven

water kwamen en dat die be groeid waren met waterplanten. Na dit gebeuren, is de vrije dessa Taman, welke thans nog aan de Zuidkant van de stad Madioen ligt. ontstaan. In het begin was dit een lusthof van vorsten. In genoemde dessa vindt men thans de bü alle Madioeners bekende watertoren en het kerkhof, waar sedert een eeuw alle regenten, patihs enz. begraven liggen. DE UITBARSTING IN 1442 FkE zeer grote uitbarsting in het jaar 1442 maakte een het eind aan de werkzaamheid van de Lawoe, tenminste gedurende de laatste vijf eeuwen. Gedurende de uitbarsting in de tiende eeuw was de zuidelijke kraterwand weggeslagen. In 1442 schoof een groot deel van de Zuidelijke bergwand af. Acht jaar later, dus in 1450, brak de wand van het meer Sarangan door, waardoor een half millioen kubieke meter water met zand en stenen over de Oostelijke hellingen tot ver voorbij Magetan, stroomde. Het stuk, dat van de Lawoe afgleed, overdekte al het land, dat tegenwoordig de Tjemarasèwoe-vlakte heet. Thans zijn nog enige oude kraters te herkennen. Twee ervan zijn de Telogo Koening of het „Gele meer" en de Loemboeng Selajoer of „De wiebelende brei", zo genoemd in de tijd, toen de vloeibare massa nog niet gesteld was. Deze krater rookte nog even in het jaar 1920. De eigenlijke krater is thans in rust. Over de uitbarsting in 1441 kan men iets lezen op een steen in de Hindoetempel te Söekoeh. Daarop wordt vermeld: „Te zien en te horen was het grote meer", met het jaartal 1440 en „De krater deed zich horen, vuur en rook «tegen naar de hemel". Diep ln zijn binnenste draagt de Lawoe een nog altijd werkzame vuurhaard, al bemerkt men daar soms niet veel meer van. De bevolking blijft de berg met een heilige vrees beschouwen. Toen in 1928 gemeld werd, dat de vulkaan drie dagen niet rookte, werd door de bevolking een gezantschap naar de Arga Doemllah gezonden met een rijke offerande voor de berggeest. Men nam tevens een bamboe-prauwtje mee en een in doeken gewikkeld, ruw bewerkt stuk hout, dat een echtpaar voor moest stellen. Hiermede trachtte men de öerggeest weer tot werkzaamheid over te halen. De Lawoe scheen het offer aanvaard te hebben, want enige dagen na de offerande werd weer rook waargenomen.

Terjemahan:

UNTUK MATA MUDA Bagaimana nama Madioen muncul

BACAAN: Di masa lampau yang paling jauh yang diketahui, pasti pernah ada semacam layanan pemantauan gunung berapi di Jawa, meskipun tidak seperti sekarang. Bagaimanapun, penduduk yang tinggal di lereng gunung berapi tidak sepenuhnya terkejut oleh letusan bahkan di masa lalu. Bahkan penduduk awal itu tampaknya telah belajar, melalui letusan sebelumnya, untuk dapat memperkirakan sampai batas tertentu ke mana lava mengalir. Sebuah tradisi menceritakan bahwa gubernur wilayah Lawoe memerintahkan evakuasi lereng di daerah yang terancam pada abad ke-10. Menurut legenda, pada saat itu, kawah Ngebel di Wilis tampaknya aktif bersamaan dengan La Troe. Kali Madioen tidak dapat memproses massa lava dan lumpur yang mengalir dari dua sisi, sehingga sebelum jalur sempit melalui gunung Kendengge dekat Ngawi, tempat pertemuan sungai Solo dan Kali Madioen, terjadi penyumbatan dan dataran Madioen berubah menjadi danau. Sebuah cerita lama juga menceritakan bahwa pada abad ke-10, dataran Madioen disebut "Mahatirto," yang berarti "tempat berair yang luas." Danau Mahatirto membentang dari Pandan hingga Ngawi. Seiring waktu, danau itu berubah menjadi rawa besar, dan namanya kemudian diubah menjadi "Ngrawean," yang berarti "rawa." Asal usul nama Madioen juga berasal dari masa itu. Nama Madioen merupakan gabungan dari dua kata "Maha" dan "Djoen," yang berarti "besar" dan "tanaman rawa." Mudah dipahami bahwa ketika air danau mulai surut, puncak-puncak bukit, yang terdapat di dataran Madioen, adalah yang pertama kali muncul di permukaan.

Air datang dan tempat itu ditumbuhi tanaman air. Setelah peristiwa ini, desa bebas Taman, yang masih terletak di sisi selatan kota Madioen, muncul. Pada awalnya, tempat itu merupakan taman hiburan bagi para pangeran. Di desa ini, sekarang dapat ditemukan menara air dan pemakaman, yang terkenal di kalangan semua penduduk Madioen, tempat semua bupati, patih, dll., dimakamkan selama seabad. LETUSAN TAHUN 1442 Letusan yang sangat besar pada tahun 1442 mengakhiri aktivitas Lawoe , setidaknya selama lima abad terakhir. Selama letusan pada abad kesepuluh, dinding kawah selatan terkikis. Pada tahun 1442, sebagian besar lereng gunung selatan longsor. Delapan tahun kemudian, pada tahun 1450, dinding Danau Sarangan jebol, menyebabkan setengah juta meter kubik air, bersama dengan pasir dan batu, mengalir menuruni lereng timur jauh melampaui Magetan. Potongan yang terlepas dari Lawu menutupi seluruh area yang sekarang dikenal sebagai dataran Tjemarasèwoe. Beberapa kawah tua masih terlihat hingga saat ini. Dua di antaranya adalah Telogo Koening, atau "Danau Kuning," dan Loemboeng Selajur, atau "Lumpur yang Bergoyang," yang dinamai demikian pada masa ketika massa cair tersebut belum mengendap. Kawah ini sempat mengeluarkan asap pada tahun 1920. Kawah sebenarnya sekarang sudah tidak aktif. Informasi tentang letusan pada tahun 1441 dapat ditemukan pada sebuah batu di kuil Hindu di Sököh. Tulisan tersebut menyatakan: "Danau besar itu terlihat dan terdengar," bersama dengan tanggal 1440 dan "Kawah itu mengeluarkan suara, api dan asap 'menuju langit'." Jauh di dalam Lawu , terdapat tungku yang masih aktif, meskipun terkadang sebagian besarnya tidak lagi terlihat. Penduduk setempat terus memandang gunung itu dengan rasa hormat yang sakral. Ketika dilaporkan pada tahun 1928 bahwa gunung berapi tersebut tidak mengeluarkan asap selama tiga hari, penduduk mengirimkan utusan ke Arga Dumllah dengan persembahan yang berlimpah untuk roh gunung . Mereka juga membawa perahu bambu kecil dan sepotong kayu yang diukir kasar dan dibungkus kain, yang dimaksudkan untuk mewakili pasangan suami istri. Dengan ini, mereka mencoba membujuk roh purba untuk kembali beraksi. Lawu tampaknya menerima persembahan tersebut, karena asap terlihat lagi beberapa hari setelah persembahan.

Link Koran: Nieuwe courant (05-11-1949)